Το θρίλερ της Εθνικής Βιβλιοθήκης και το φιλί της ζωής λίγο πριν το φινάλε του 2022. Τι συμβαίνει στο Μουσείο Μαρία Κάλλας. Το αίνιγμα δωρεών με θέμα την ντίβα. 4 γυναίκες σκηνοθετούν το 2023 στην Επίδαυρο. Οσα έρχονται στον Πολιτισμό και συμβαίνουν στο παρασκήνιο.
Το φιλί της ζωής -την ύστατη ώρα- στην Εθνική Βιβλιοθήκη
Είναι αδιανόητος ο τρόπος με τον οποίο η Εθνική Βιβλιοθήκη (ΕΒΕ), από τη μεταστέγασή της και μετά στο ΚΠΙΣΝ, ζει κάθε χρόνο το θρίλερ της χρηματοδότησης, το άγχος για το πώς θα επιτελέσει την αποστολή της. Το ίδιο θρίλερ έλαβε χώρα και τους τελευταίους μήνες, αφού η επιχορήγηση ύψους 4.700.000 ευρώ από το Υπουργείο Παιδείας ήταν πολύ κάτω από το όριο για την πλήρη επιβίωση. Στην τελευταία σύσκεψη της χρονιάς, αρχές Δεκέμβρη, ο τόνος ήταν, σχεδόν, δραματικός. «Η εγκεκριμένη επιχορήγηση του ΥΠΑΙΘ δεν επαρκεί για την κάλυψη των διοικητικών και λειτουργικών αναγκών. Η επιχορήγηση δεν καλύπτει τις αναγκαίες και απαραίτητες λειτουργικές δαπάνες και η Βιβλιοθήκη δεν μπορεί πλέον να εξασφαλίσει την ομαλή λειτουργία της, πολλώ δε μάλλον να επιτελέσει τον σκοπό της και είναι αναγκασμένη να αναστείλει κάθε περαιτέρω ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της».
Επικοινωνήσαμε με τον Πρόεδρο της ΕΒΕ κύριο Σταύρο Ζουμπουλάκη για να τον ρωτήσουμε σε ποια κατάσταση βρίσκεται η Βιβλιοθήκη και αν θα την δούμε να υπολειτουργεί. «Εχουμε καλά νέα. Κυριολεκτικά με την λήξη του 2022 το υπουργείο μάς έδωσε μια καλή έκτακτη επιχορήγηση ύψους 600.000 ευρώ, που μας επιτρέπει να μην προχωρήσουμε σε αναστολή δράσεων», μας λέει εμφανώς ανακουφισμένος. Ένα φιλί της ζωής, που όμως δεν λύνει προφανώς τα προβλήματα ούτε δημιουργεί έδαφος για να γίνει προγραμματισμός της ανάπτυξης της ΕΒΕ με ασφάλεια και ακρίβεια.
Η κατάσταση ήταν δύσκολη «υπήρχαν άνθρωποι που εργάζονταν για πρότζεκτ της Βιβλιοθήκης και φοβόμουν μήπως βρεθούμε στη θέση να μην μπορούμε να τους πληρώσουμε», εξηγεί. Και αυτό σε μια περίοδο που η ΕΒΕ παρά τις δυσκολίες επεκτείνει τις δράσεις της με κύκλο ομιλιών και βέβαια με σημαντικές εκθέσεις ζωγραφικής που ρίχνουν φως σε ένα ιδιαίτερο τμήμα των εικαστικών (Μιχάλης Μαδένης, Αγγελος Σπαχής, Ανδρέας Βουρλούμης).
Το ποσό που χρειάζεται ως ετήσια κρατική επιχορήγηση η Εθνική Βιβλιοθήκη και που διεκδικεί ανέρχεται στα 6.700.000 ευρώ. Και πάλι βέβαια αυτό το ποσό δεν αρκεί για να αντιμετωπιστεί όπως πρέπει το σημαντικότερο πρόβλημα της ΕΒΕ: ο εφοδιασμός της με νέα βιβλία. «Εδώ και τριάντα χρόνια η Εθνική Βιβλιοθήκη δεν έχει αγοράσει κανένα βιβλίο!» μας λέει ο κύριος Ζουμπουλάκης. Ανήκουστο. Η ενίσχυση γίνεται μόνο από δωρεές σημαντικών βιβλιοθηκών -κάποιες από αυτές εξαιρετικά σημαντικές.
Το ζήτημα θα λυνόταν με περίπου 15 εκατομμύρια ευρώ, που θα μπορούσαν να είναι μια γενναία δωρεά η οποία θα αλλάξει το περιεχόμενο και το μέλλον της ΕΒΕ. «Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε και ξένα βιβλία που σχετίζονται με την υπηρέτηση της αποστολής μας, που είναι να συγκεντρώσει η ΕΒΕ τα πάντα γύρω από τον ελληνικό πολιτισμό, από τον προϊστορικό κόσμο ως σήμερα. Διαχρονικά και από πηγές από όλο τον κόσμο», επισημαίνει ο κύριος Ζουμπουλάκης.
Αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν η θωράκιση και ενίσχυση της Εθνικής Βιβλιοθήκης να μην αποτελεί εθνικό στόχο, προτεραιότητα για την ελληνική Πολιτεία. Τον περασμένο Οκτώβριο, όταν λειτούργησε πλήρως ξανά (μετά από 12 χρόνια εργασιών κόστους 261 εκατομμυρίων ευρώ) η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, η Πρωθυπουργός ύψωσε το ποτήρι και είπε «Vive the Bibliothèque Nationale de France! Vive la république! Vive la France!». Zήτω η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Ζήτω η Δημοκρατία. Ζήτω η Γαλλία. Ας μην αναλογιστούμε τις αναλογίες με την ελληνική περίπτωση…
Κάλλας Über alles: Η μοιρασιά συλλογών της ντίβας
Στον αριθμό 44 της Μητροπόλεως -μεσοτοιχία με το Σερσέ λα Φαμ- οι εργασίες τρέχουν ήδη με γοργό ρυθμό για την μετατροπή του χώρου σε Μουσείο Μαρία Κάλλας, υπό την επίβλεψη και την ευθύνη της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων. Όμως την ίδια ώρα, μια ιστορική συλλογή της Μαρίας Κάλλας δωρίστηκε σε άλλο οργανισμό και όχι στο υπό διαμόρφωση Μουσείο που αναμένεται να λειτουργήσει το καλοκαίρι.
Επιστρέφουμε για λίγο στην οδό Μητροπόλεως: Ένα εκατομμύριο ευρώ πλέον ΦΠΑ έχει ήδη δεσμευθεί, η αρχιτέκτων και μουσειολόγος Ερατώ Κουτσουδάκη έχει ολοκληρώσει την μελέτη της και τα συνεργεία έχουν ήδη μπει στον χώρο. Το βασικό έκθεμα είναι η ίδια η φωνή της Κάλλας. Ως τώρα έχει διατεθεί το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού: 400.000 ευρώ για τις εργασίες εσωτερικής διαμόρφωσης, 261.000 ευρώ για κλιματισμό και φωτισμό, περί τις 180.000 ευρώ για μουσειακές προθήκες, κατασκευές, εργασίες αποξήλωσης, φύλαξη του χώρου, ενίσχυση του οπλισμένου σκυροδέματος κ.ο.κ.
Η ιδέα για τη δημιουργία μουσείου μετρά δεκαετίες και αρχικά επρόκειτο να στεγαστεί μέσα στην Τεχνόπολη. Τα πρώτα αντικείμενα αποκτήθηκαν το 2000 από δημοπρασία στο Παρίσι, ακολούθησε πλήθος δωρεών από συλλέκτες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με πιο πρόσφατη αυτή του Κωνσταντίνου και της Βικτώριας Πυλαρινού, μόλις τον περασμένο Νοέμβριο.
Την ίδια ώρα όμως, μια σημαντικότατη συλλογή, αυτή του Δημήτρη Πυρομάλλη, δωρίστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή πρόσφατα και όχι στο υπό ίδρυση Μουσείο Μαρία Κάλλας. Ο Δημήτρης Πυρομάλλης «στοιχειώθηκε» από την ντίβα από τότε που σε ηλικία 4 ετών την άκουσε να τραγουδά άριες σε μια παραλία στη Ζάκυνθο! Διαθέτει όλα τα CD και τα βινύλια με τις ηχογραφήσεις της από το 1940 και μετά (4.000 βινύλια και 6.000 CD). Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης εκδόσεις, περί τις 80.000 φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα όπως την πουδριέρα της, την πίπα του Μενεγκίνι, κοσμήματα, προσωπικά σημειώματα, προτομές, ακόμα και ιδιωτικά βίντεο. Ενας μοναδικός πλούτος. Εχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα αξιοποιήσει αυτό τον θησαυρό η Εθνική Λυρική σκηνή, στο πλαίσιο των 100 ετών από την γέννηση της Μαρίας Κάλλας τον Δεκέμβριο του 1923 ή ευρύτερα.
Την ίδια ώρα έχουν ενδιαφέρον οι όροι της δωρεάς της συλλογής Πυλαρινού. Μεταξύ άλλων ο Δήμος Αθηναίων οφείλει κάθε Δεκέμβριο και για 50 χρόνια να δίνει χορηγία ύψους 15.000 ευρώ στο Σωματείο Υποτροφιών Μαρία Κάλλας (ΣΥΜΚ), πρόεδρος του οποίου είναι ο κύριος Πυλαρινός και μέλος η κυρία Πυλαρινού. Η χορηγία θα προορίζεται για την «Υποτροφία Δωρεάς Πυλαρινού». Επίσης καλείται ο Δήμος να διοργανώνει κάθε χρόνο μια συναυλία στο θέατρο Μαρία Κάλλας (το παλιό Ολύμπια) για την προβολή του ΣΥΜΚ.
Για να υπάρχει η πλήρης εικόνα αναφέρουμε τις δωρεές που έχει δεχθεί ως τώρα το υπό δημιουργία Μουσείο Μαρία Κάλλας: Ε.Λ.Ι.Α (Ελληνικό Λαογραφικό Ιστορικό Αρχείο), Athenaeum, Εθνική Λυρική Σκηνή, Ελληνικό Σύλλογο Μαρία Κάλλας, ΕΛΤΑ, VictoryMedia, τους εκδοτικούς οίκους Αίολος, Ψυχογιός, Έλιξ, Ηλέκτρα, Swarovski, Καστανιώτης, Ανατολικός και Ζαχαρόπουλος, ο Φώτης Παπαθανασίου, η Ελένη Δανιηλίδου Σκουρλή, οι καλλιτέχνες Ναταλία Μελά, Σόρογκας Σωτήρης, Φασιανός Αλέκος, Μυταράς Δημήτρης, Σκουλάκης Δημήτρης, Τέτσης Παναγιώτης, Νίκος Γιάννης, Σταθόπουλος Γιώργος, Τζανουλίνος Πραξιτέλης και τους ΕΡΤ, ΣΚΑΙ, Warner Classics, Teatro alla Scala (Σκάλα του Μιλάνου), Metropolitan Opera, The Dallas Opera House, Αrena di Verona, Teatro la Fenice και τον κ. Cosimo Capanni, καθώς επίσης και για τα μακροχρόνια χρησιδάνεια τους το Ωδείο Αθηνών και το αρχείο του Νίκου Διομήδη Πετσάλη.
Τέσσερις γυναίκες σκηνοθετούν φέτος στην Επίδαυρο -μια πρωτιά
Θα είναι πρωτοφανές: τέσσερις γυναίκες θα σκηνοθετήσουν τέσσερις από τις οκτώ παραστάσεις φέτος στην Επίδαυρο, σύμφωνα με πληροφορίες του Iefimerida. Kαι ναι, μπορεί το Εθνικό Θέατρο να έδωσε το 2019 την ευκαιρία σε τέσσαρις γυναίκες να σκηνοθετήσουν την τριλογία του Αισχύλου «Ορέστεια» (Ιώ Βουλγαράκη «Αγαμέμνονα», Λίλυ Μελεμέ «Χοηφόρους», Γεωργία Μαυραγάνη «Ευμενίδες»), όμως επρόκειτο για μια και μόνο παράσταση του συνολικού προγράμματος της Επιδαύρου.
Για το καλοκαίρι του 2023 το Εθνικό Θέατρο επέλεξε γυναίκες να σκηνοθετήσουν τις παραγωγές του, ενώ στις συμπαραγωγές του Φεστιβάλ Επιδαύρου θα δούμε μια παράσταση που θα σκηνοθετήσει μια γυναίκα που το όνομά της αποτελεί έκπληξη. Ετσι, από το Εθνικό Θέατρο, θα δούμε το έργο «Σφήκες» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία της Λένας Κιτσοπούλου που θα στηριχθεί στη μετάφραση του Νικηφόρου Παπανδρέου. Επίσης το Εθνικό θα παρουσιάσει τον «Ιππόλυτο» του Ευρυπίδη, σε μετάφραση Κώστα Τοπούζη και σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου. Δύο ακόμα παράστασεις, συμπαραγωγές του Φεστιβάλ θα έχουν γυναίκες στη σκηνοθεσία και αυτό θα είναι έκπληξη -σύντομα θα μπορούμε να αποκαλύψουμε το ονόματα.
Μιλώντας τον περασμένο Ιούλιο στο iefimerida, λίγο πριν την πρεμιέρα του «Αγαμέμνονα» σε σκηνοθεσία του Ούλριχ Ράσε έδινε το στίγμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου υπό την διεύθυνσή της. «Ακόμα και αν κάποιος βρίσκει ακραίο ό,τι παραγγείλαμε ένα έργο στον Οστεργάγιερ, ό,τι βάλαμε τον Καβάκο μόνο του να παίξει στην Επίδαυρο, ό,τι κάνουμε για τον Αγαμέμνονα αυτή την ιδιαίτερη σκηνική ανάγνωση με έντονη την παρουσία της τεχνολογίας, θέλω να πω ότι αυτός είναι ο ρόλος του Φεστιβάλ. Να είμαστε τολμηροί, να πουσάρουμε τα όρια. Και εμείς οι ίδιοι, ως καλλιτέχνες οφείλουμε να γίνουμε πιο τολμηροί. Να μην φοβόμαστε».
Για την ιστορία, αναφέρουμε ότι στην Επίδαυρο είδαμε το 2017 την Μαριάννα Κάλμπαρη να σκηνοθετεί «Μήδεια» για το Θέατρο Τέχνης και την Κατερίνα Ευαγγελάτου την «Αλκηστη» για το Εθνικό Θέατρο. Το 2021 η Αργυρώ Χιώτη σκηνοθέτησε την παράσταση «Βάτραχοι» σε παραγωγή του Φεστιβάλ και η Νικαίτη Κοντούρη την παράσταση «Βάκχες» σε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ. Επίσης, να θυμίσουμε ότι η πρώτη γυναίκα που σκηνοθέτησε παράσταση στην Επίδαυρο ήταν η το 1982, δηλαδή περί τα τριάντα χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του θεσμού. Ηταν η Κούλα Αντωνιάδου, στην παράσταση «Θεσμοφοριάζουσες» από το ΚΘΒΕ.