Με τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εδραίωσε την κυριαρχία του στην Τουρκία μετά από δύο δεκαετίες στο τιμόνι της χώρας και το καυτό ερώτημα για τη γείτονα, αλλά και τον πλανήτη, είναι πως θα πορευθεί εφεξής ο «σουλτάνος».
Η διεθνής επιρροή του Ερντογάν, ως επικεφαλής ενός ισχυρού μέλους του ΝΑΤΟ με γεωστρατηγική θέση, είναι κρίσιμη, ενώ στο εσωτερικό με την οικονομία να κλυδωνίζεται και τον πληθωρισμό να καλπάζει οι προκλήσεις είναι τεράστιες.
Οι χθεσινές εκλογές ήταν το κρισιμότερο τεστ μέχρι τώρα για την εξουσία του Ερντογάν, που νίκησε με διαφορά περίπου τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου με μια προεκλογική καμπάνια που ενίσχυσε τα αυταρχικά του διαπιστευτήρια. Το αποτέλεσμα της κάλπης έδειξε ότι ο Ερντογάν «μπορεί να εφαρμόσει πολιτικές ταυτότητας για να κερδίσει παρά τις χειρότερες οικονομικές συνθήκες από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2001» που επικρατούν στην Τουρκία , δήλωσε στο Politicο ο Εμρέ Πεκέρ, της εταιρείας συμβούλων Eurasia Group, αναφερόμενος στο οικονομικό κραχ που βοήθησε τον Ερντογάν να αλώσει την εξουσία πριν από δύο δεκαετίες.
Η Τουρκία βαθιά διχασμένη
Οι επικριτές του Ερντογάν λένε ότι η νίκη του αντανακλά την κυριαρχία του στον κρατικό μηχανισμό και μέσα, ότι εδραιώνει την πορεία προς τον αυταρχισμό της χώρας μέσω της επιρροής που ασκεί στα περισσότερα ΜΜΕ και της φυλάκισης κορυφαίων στελεχών της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών. Ο φόβος που εκφράζεται από πολλές ομάδες της αντιπολίτευσης είναι ότι άλλα πέντε χρόνια στην εξουσία του Ερντογάν θα μπορούσαν να επιφέρουν ένα καταστροφικό πλήγμα στην τουρκική δημοκρατία.
Από την άλλη πλευρά οι οπαδοί του Ερντογάν λένε ότι η νίκη του αντανακλά την αγάπη των Τούρκων προς το πρόσωπο του, ότι η χώρα τους είναι ισχυρότερη απ’ ό,τι πριν από δύο δεκαετίες, λόγω της βελτίωσης των υποδομών και της θέσης της Τουρκίας στον παγκόσμιο γεωστρατηγικό χάρτη, ότι ο Πρόεδρός τους δεν φοβάται να ακολουθήσει ανεξάρτητη γραμμή στην εξωτερική πολιτική αψηφώντας όσα υπαγορεύει η Δύση.
Η Τουρκία βγαίνει από τις κάλπες πολωμένη και διχασμένη σε δύο στρατόπεδα: των οπαδών και των πολέμιων του Ερντογάν, σημειώνει ο Πεκέρ τονίζοντας ότι η επανεκλογή του Τούρκου προέδρου δείχνει «πόσο εδραιωμένη είναι η βάση του και ότι είναι [μόλις] κάτι παραπάνω από το μισό εκλογικό σώμα που κάνει κουμάντο για περισσότερο από δύο δεκαετίες» στην Τουρκία. Και υπογραμμίζει ότι σε κάθε διαδοχικές εκλογές, ο Ερντογάν τηρεί ολοένα και πιο σκληρή γραμμή σε εθνικιστικά και κοινωνικά ζητήματα.
Στην επινίκια ομιλία του στην Άγκυρα ο Ερντογάν έδειξε ότι είναι απίθανο να αλλάξει γραμμή την επόμενη πενταετία. Ορκίστηκε ότι όσο ο ίδιος είναι στην εξουσία ο Κούρδος πρώην ηγέτης του HDP, που η Άγκυρα κατηγορεί ως παρακλάδια του PKK, θα πρέπει να παραμείνει στη φυλακή, παρά την περί του αντιθέτου απόφαση του ΕΔΑΔ.
Τα αγκάθια της οικονομίας για τον Ερντογάν
Ωστόσο, ο Ερντογάν ένα πράγμα δεν μπορεί να ελέγξει απόλυτα: την πορεία της οικονομίας της χώρας. Η Τουρκία στενάζει υπό έναν πληθωρισμό στα ύψη και με το εθνικό νόμισμα αποδυναμωμένο με την ισοτιμία του στα χαμηλότερα επίπεδα όλων των εποχών έναντι του δολαρίου. Την ίδια ώρα τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας μειώνονται με ανησυχητικό ρυθμό.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον ο Ερντογάν και οι επιτελείς του θα επιτρέψουν περαιτέρω αποδυνάμωση της τουρκικής λίρας μετά τη λήξη των εκλογών ή θα αναγκαστεί από τις αγορές να αλλάξει γραμμή. Ένα ακόμη πιο κρίσιμο ζήτημα είναι αν θα επιστρέψει σε πιο ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές ή αν θα επιμείνει στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων και των μεγαλεπήβολων έργων, κάτι που πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν μη βιώσιμο, επισημαίνοντας πόσο ευάλωτη είναι σε κερδοσκοπικές επιθέσεις η τουρκική λίρα.
Το αυτί του Ερντογάν, ωστόσο, δεν δείχνει να ιδρώνει, καθώς ο ίδιος υποσχέθηκε στην επινίκια ομιλία του στην Άγκυρα να διατηρήσει χαμηλά τα επιτόκια, υποστηρίζοντας ότι έτσι θα πέσει ο πληθωρισμός – επιχείρημα παράλογο για τους περισσότερους οικονομολόγους.
«Ο δύσκολος εταίρος» της Δύσης
Για τις περισσότερες χώρες, ειδικά της Δύσης, ωστόσο, το ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό θα επηρεαστεί η διεθνής πολιτική σκηνή από την επανεκλογή του Ερντογάν, υπό την ηγεσία του οποίου η Άγκυρα έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο παράγοντα και δύσκολο σύμμαχο σε διάφορα ζωτικής σημασίας θέματα, όπως ο πόλεμος του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία.
Η Τουρκία αρνήθηκε να ακολουθήσει τη Δύση στην επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, αλλά έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαπραγμάτευση της συμφωνίας για τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Μετά από πολύμηνα παζάρια η Άγκυρα ενέκρινε την ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά ο Ερντογάν εξακολουθεί να φρενάρει το αντίστοιχο αίτημα της Σουηδίας.
Η Τουρκία «θα διατηρήσει τις εύρωστους οικονομικούς και διπλωματικούς δεσμούς με τη Μόσχα, αν και θα παραμείνει κρίσιμος αλλά δύσκολος Νατοϊκός σύμμαχος», προβλέπει ο Πεκέρ εκτιμώντας ότι ο Ερντογάν θα επικυρώσει στο τέλος την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αν καταφέρει να αποσπάσει την έγκριση του Κογκρέσου των ΗΠΑ για την αγορά νέων F-16.
ΟΙ σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ είναι δύσκολες όχι μόνον επειδή στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες καταγγέλουν την υπονόμευση του κράτους δικαίου από τον Ερντογάν στη χώρα του, αλλά και λόγω των κατά καιρούς απειλών του να ανοίξει τις πύλες και να στείλει εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες στην Ένωση.
«Η Τουρκία θα στείλει ένα μήνυμα στη Δύση με αυτές τις εκλογές», είχε διαμηνύσει τον περασμένο μήνα ο Ερντογάν. «Αυτή η χώρα δεν κοιτάζει τι λέει η Δύση, ούτε όσον αφορά στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ούτε όσον αφορά στη χάραξη των οικονομικών της πολιτικών».
Η αλήθεια είναι ότι ελάχιστοι περιμένουν μεγάλες εκπλήξεις στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας καθώς ο Ερντογάν μπαίνει στην τρίτη δεκαετία της εξουσίας του. Αλλά οι στρατηγικοί σύμμαχοι της Άγκυρας θα παρακολουθούν με αδημονία να δουν ποια πορεία θα ακολουθήσει.